Menü

DENIS DIDEROT

(1713-1784), Fransız Filozof ve Aydınlanma dönemi düşünürü, Ansiklopedinin editörü ve yayımcısı, yazar, sanat eleştirmeni ve teorisyen. Voltaire ile birlikte Dideort’nun Çağdaş sosyal düşünce üzerinde çok büyük etkisi olmuştur.

Felsefede Dideort, Deizm ve etik İdealizmden daha dizinden Materyalizme (tabiat öğretisi, psikoloji ve bilgi teorisinde) ve Ateizme hızlı bir geçiş yapmıştır.

La Mettrie ve Holbach’ın paylaştığı bu Mekanist görüş, Madde ile hareketin bağıntısı, Tabiatta meydana gelen süreçlerin bağıntısı, Tabiattan sonsuz biçim değişmesi fikirleri gibi diyalektik bazı unsurlar ihtiva ediyordu. Diderot, maddi parçacıkların hareketinin, duyumların spesifik muhtevasını nasıl meydana getirdiğini açıklamak için maddenin Evrensel duyarlılığı kavramını ele alır. Bu görüşleri geliştiren ve psişik fonksiyonların materyalist bir teorisini ileri süren Diderot, böylece çok daha Sonraları ortaya atılan refleksler hakkındaki teorinin öncülüğünü yapmıştır. Diderot’nun teorisine göre, insanlar ve hayvanlar hissetme ve hafıza meleklerine sahip aletlerden ibarettirler.

Dideort, Epistemolojide düşüncenin spontaneliği hakkındaki idealist misyonu reddeder. Dideort’ya göre, her türlü muhakemenin kökleri tabiattadır; bizim bütün yaptığımız şey, aralarında zorunlu ya da konvansiyonel bir bağlılık bulunan, tecrübe ile bildiğimiz fenomenleri kaydetmektir. Dideort’â göre, bu duyumlarımızın şeylerin tam-Sadık kopyaları oldukları anlamına gelmez; Çok kere, duyumlarla onların dış nedenleri arasındaki benzeyiş, kavramlar ve onların Dildeki işaretleri (denotations) arasındaki benzeyişten hiç de daha büyük değildir.

Diderot, Locke’un birincil nitelikler ve ikincil nitelikler görüşünü benimsemekle birlikte, ikincil Niteliklerin objektifliğini vurgular. Diderot F. Bacon’ın şu öğretisini de geliştirilmiştir: kaynağını tecrübeden alan bilgiyi teşvik eden şey, sadece hakikati kavrama güdüsü değil, Fakat aynı zamanda, insanoğlunun kendi gücünü arttırma ve mükemmelleştirmek isteğidir. Bununla, Diderot, düşünce ve bilginin gelişmesinde teknoloji ve endüstrinin rolünü işaret ediyordu. Diderot için, deneme ve gözlem bilginin metodu ve kılavuz idi. Düşünce tamamıyla otantik olmasa bile, otantiklik olasılığı büyük olan bilgiyi, deney ve gözlem yoluyla edinir.

Diderot, hayatı boyunca Feodal Dinsel ideolojiye karşı mücadele hedefine yöneltilen Ansiklopedinin tamamlanması için çalıştı. ilerici bir muhtevaya sahip olan Ansiklopedinin, aynı zamanda militan bir yanı vardır. Ansiklopedi bir yandan yeni fikirleri yayarken, bir yandan da donmuş, kalıplaşmış fikirler ve inanışların eleştirisini yapıyordu. Diderot, Cezaya uğratılmasına rağmen, Ansiklopedinin yayımlanmasını tamamlamayı başarmıştır.

Dideort, Sanat ve sanat eleştirisi üzerine birçok eserinde yazarıdır; iyi ile güzelin birliğini savunup yeni bir realist estetik geliştirmiştir. Yazdığın Romanlarda ve tiyatro eserlerinde kendi estetiğinin ilkelerini somutlaştırmaya çalışmıştır. Marksistler, Bir Diderot’nun öğretilerini övgüyle karşılamışlardır. Engels, özellikle Romeau’nun Yeğenini ele alarak, Diderot’nun eserleri için «diyalektiğin şaheserleri» der. Lenin ise, Diderot’nun «Çağdaş materyalizmin bakış açısının kıyısına kadar gelmiş» olduğunu, «başlıca Felsefe eğilimleri vuzuhla karşılaştırdığını» belirtmiştir. (cilt 14, s, 35 ).Bütün bunlara rağmen Diderot, sosyal Fenomen hakkındaki görüşlerinde bir idealist idi. Feodal despotizmle mücadelesinde, Aydın, Monarşinin politik sistemini savunmuştur.

 

kaynak: (Materyalist Felsefe Sözlüğü)

Kategoriler:   Biyografi